De meeste asbesttoepassingen in onze zoektocht naar asbest in erfgoedcollecties zijn los gebonden toepassingen. Asbesttextiel, asbestkoord en asbestkarton beschermen toestellen vaak tegen hitte of brandgevaar. Deze eigenschap van asbest is één van de meest gekende. Het is niet verwonderlijk dat in verschillende toestellen zoals cinema projectoren, strijkijzers, theaterlampen of branddekens los gebonden asbest wordt gebruikt. Vanaf de negentiende eeuw vinden verschillende asbesttoepassingen hun weg naar de industrie. Bizarre patenten zoals het met asbest gevulde fietszadel of het mengen van asbest met ‘plâtre de Paris’ om valse tanden te maken blijven in die tijd voor het grote publiek eerder uitzonderlijk. Tot het begin van de twintigste eeuw waarbij elektriciteit haar intrede doet in het alledaagse leven en het wondermiddel asbest overal wordt ingezet tegen de gevaren van brand of hitte.
Het gevaar van asbest is lange tijd niet geweten en zelfs verzwegen. Het constant inademen van asbestvezels kan leiden tot asbestose, te vergelijken met een stoflong van de mijnwerkers.
Maar het grote gevaar van de beruchte vezels is longkanker en longvlieskanker (mesothelioom) waarbij het inademen van de asbestvezels de kans op kanker vergroot. Niet enkel de asbestarbeiders zijn slachtoffer zoals bij asbestose maar bij iedereen die asbestvezels inademt, vergroot de kans op asbestkanker. Preventief optreden tegen het inademen van asbestvezels verlaagt de kans. Dus het belang van het dragen van een stofmasker type FFP3 kan niet genoeg benadrukt worden.
Maar kan asbest veilig gesteld worden in erfgoedobjecten ?
Een onderzoek van het asbestproject in samenwerking met Art Salvage toont aan dat asbestvezel veilig kunnen geconsolideerd worden.
Art Salvage onderzocht de resultaten van verschillende consolidanten op basis van drie parameters :
- het materiaal-technisch aspect
- het esthetisch aspect
- de haalbaarheid
De testobjecten bestonden uit asbestkarton met bedrukking en een asbestgordijn van een projector.
Bij het materiaal-technische wordt aangeraden om verschillende lagen aan te brengen zodat een barrière zich kan vormen. Let wel dat bij beschadigingen aan het voorwerp de asbestvezels opnieuw kunnen vrijkomen.
Het esthetisch aspect van het aanbrengen van de consolidanten toont een onvermijdelijke (lichte) verdonkering op de objecten en het asbesttextiel verliest deels haar soepelheid.
Bij de haalbaarheid wordt gekeken naar de beschikbaarheid van het product bij de gespecialiseerde leverancier en de kostprijs.
Conclusie uit de studie :
“Na evaluatie van de diverse parameters werd uiteindelijk een methode geselecteerd voor ieder van de casestudies. Voor het asbestkarton kan gebruik worden gemaakt van Klucel G (3% in ethanol) welke in drie lagen moet worden aangebracht met behulp van een penseel. Klucel G is toegepast op het asbestkarton van de onderzetter en het strijkijzer. Uit de stress tests is gebleken dat deze methode de vezels voldoende consolideert voor museaal gebruik.
Voor het asbesttextiel werd Methocel 4AC (2% in 80:20 ethanol:water) geselecteerd welke net zoals Klucel G voor het karton een goed consoliderend vermogen vertoond zonder aantasting van het visuele aspect. De Methocel is in drie lagen aangebracht op het asbestgordijn met behulp van een penseel. Uit de stress tests is gebleken dat deze methode de vezels voldoende consolideert wanneer het textiel intact is. Waar het textiel is beschadigd (gescheurd, draden komen los) komt er nog wel asbest vrij bij het kleefmonster op het materiaal.”